Giải thưởng VinFuture trị giá 3 triệu USD thuộc về phát minh đột phá trong bảo vệ môi trường

Dự lễ trao giải thưởng còn có Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà; lãnh đạo các ban, bộ, ngành trung ương; đại diện các đại sứ quán, tổ chức quốc tế tại Việt Nam và các nhà khoa học xuất sắc của Việt Nam và thế giới.

Lễ trao Giải thưởng VinFuture 2023 là tâm điểm của Tuần lễ Khoa học VinFuture, diễn ra từ ngày 18 đến 21-12, tại Hà Nội. Chuỗi sự kiện mang tầm cỡ quốc tế, hội tụ nhiều tên tuổi kiệt xuất trong các lĩnh vực khoa học công nghệ trọng yếu của thế giới

Phát biểu tại lễ trao giải, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng nồng nhiệt chào mừng các nhà khoa học, các đại biểu từ nhiều nước trên thế giới đã đến với Việt Nam, với Thủ đô Hà Nội để tham dự Lễ trao Giải thưởng VinFuture lần thứ ba.

Theo Chủ tịch nước, thế giới đang thay đổi nhanh chóng, với nhiều nguy cơ, thách thức đe dọa con người: Biến đổi khí hậu, chiến tranh, xung đột, bệnh tật, đói nghèo, khủng hoảng năng lượng, an ninh lương thực, an ninh nguồn nước… Các thách thức toàn cầu ấy dạy cho con người khiêm tốn hơn trong ứng xử với Mẹ thiên nhiên và các nền văn minh, nhưng cũng đòi hỏi con người phải dũng cảm vượt qua những giới hạn, rào cản, định kiến để cùng hợp tác với tầm nhìn rộng mở, tìm kiếm những giải pháp hữu ích mang tính toàn cầu cho một hành trình phát triển mới, bền vững và nhân văn. Sứ mệnh quan trọng này lại tiếp tục đặt lên vai của những nhà khoa học mang trong mình sức mạnh của tri thức và tình yêu nhân loại, những người nắm giữ chìa khóa để khai mở cách giải quyết những bài toán đang đặt ra trên con đường phát triển của mỗi quốc gia và nhân loại.

Chúc mừng Giải thưởng VinFuture đã bước đầu khẳng định được uy tín và vị thế với giới khoa học quốc tế, Chủ tịch nước bày tỏ sự trân trọng với tâm huyết của những nhà sáng lập đã khởi xướng nên Giải thưởng VinFuture và nhấn mạnh: “Người Việt Nam luôn kính trọng người tài, yêu quý trí thức, trân trọng nỗ lực của những doanh nhân có tình yêu Tổ quốc, có tầm nhìn ra thế giới và có trách nhiệm xã hội. Thành công của Giải thưởng VinFuture là kết quả xứng đáng cho những nỗ lực nghiêm túc, tâm huyết của nhà sáng lập”.

Chủ tịch nước nêu rõ: “Lịch sử của Việt Nam là lịch sử nghìn năm dựng nước và giữ nước của một dân tộc khát khao hòa bình, độc lập để phát triển đất nước. Đi lên từ một đất nước bị tàn phá bởi chiến tranh với nhiều vết thương cần hàn gắn, xuất phát điểm của nền kinh tế thấp, đến nay, sau gần 40 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử.

Trong giai đoạn hiện nay, chúng tôi xác định tầm nhìn xa hơn, mục tiêu cao hơn, đó là phấn đấu đến năm 2030 là nước phát triển, có nền công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển có thu nhập cao. Để hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, chúng tôi cần khơi dậy các nguồn lực, vượt qua các thách thức, trong đó có những thách thức toàn cầu và những vấn đề nội tại cần phải giải quyết. Trên con đường đó, khoa học công nghệ cùng với giáo dục - đào tạo được coi là quốc sách hàng đầu, là mục tiêu, động lực quan trọng cho sự phát triển nhanh và bền vững. Khoa học công nghệ được kỳ vọng sẽ tạo ra sự phát triển vượt bậc về kinh tế, xã hội, tăng năng suất lao động, chuyển đổi cơ cấu kinh tế, nâng cao tiềm lực quốc gia và chất lượng đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân”.

Chủ tịch nước bày tỏ tin tưởng, trên hành trình phát triển, tham gia có trách nhiệm vào cộng đồng quốc tế, tiếp thu và kế thừa những thành quả của tri thức và khoa học tiến bộ, Việt Nam luôn có sự đồng hành, đoàn kết, hợp tác, chia sẻ và ủng hộ của bạn bè tiến bộ trên khắp thế giới. Chủ tịch nước nhấn mạnh: “Một đất nước Việt Nam giàu mạnh dựa trên nền tảng khoa học công nghệ sẽ có đóng góp nhiều hơn cho khu vực và thế giới. Chúng tôi hoan nghênh các nhà khoa học đến từ mọi miền trên thế giới đến Việt Nam”.

Hệ thống giải thưởng VinFuture gồm 4 hạng mục, trong đó một Giải thưởng chính (VinFuture Grand Prize) trị giá 3 triệu USD (hơn 73 tỷ đồng) và 3 giải đặc biệt, mỗi giải trị giá 500 nghìn USD (hơn 12 tỷ đồng) dành cho: Nhà khoa học nữ, Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển và Nhà khoa học nghiên cứu những lĩnh vực mới.

Năm nay, Quỹ VinFuture chọn thông điệp “Chung sức toàn cầu”, phản ánh rõ nét sự khác biệt và tầm nhìn toàn diện của VinFuture so với những giải thưởng quốc tế khác, khi đề cao tầm quan trọng của sự hợp tác toàn cầu để làm nên những công nghệ đột phá có tác động trên diện rộng.
Bước sang năm thứ ba tổ chức, Quỹ VinFuture đã tiếp nhận 1389 dự án nghiên cứu khoa học, công nghệ từ hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới (so với 599 đề cử của năm 2021 và 970 đề cử của năm 2022). Trong đó, 1.070 dự án do 2% các nhà khoa học được trích dẫn nhiều nhất thế giới đề cử, tăng gần gấp đôi so với năm 2022. Đây là những phát minh, sáng chế trong các lĩnh vực: Sức khỏe, lương thực, môi trường và năng lượng bền vững cũng như ứng dụng của công nghệ trong mọi mặt của đời sống. Các dự án đã trải qua nhiều vòng xét duyệt bởi 12 thành viên của Hội đồng Sơ khảo VinFuture và sau đó là 11 thành viên của Hội đồng Giải thưởng VinFuture.

Theo Giáo sư Sir Richard Henry Friend, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture, vinh danh những người chiến thắng Giải thưởng VinFuture mùa thứ ba là cùng tôn vinh những bước tiến trong khoa học công nghệ đã mang lại sức khỏe, sự phồn vinh, thịnh vượng và nhiều lợi ích xã hội khác cho toàn thế giới. Sự kiện này là nguồn cảm hứng cho tất cả mọi người trong nỗ lực tìm kiếm những giải pháp mới để đối mặt với các thách thức toàn cầu mà nhân loại đang phải đối mặt. Sau ba năm tổ chức, Giải thưởng VinFuture đã minh chứng rõ ràng phạm vi sâu rộng, sức lan tỏa và tác động toàn cầu của tầm nhìn mà nó hướng đến.

Tại buổi lễ, Ban tổ chức đã công bố, vinh danh và trao Giải đặc biệt VinFuture 2023 dành cho “Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển” cho GS.Gurdev Singh Khush (người Mỹ gốc Ấn) và GS. Võ Tòng Xuân (Việt Nam) vì những đóng góp quan trọng trong việc phát minh và phổ biến giống lúa kháng bệnh, góp phần đảm bảo an ninh lương thực.

Gurdev Singh Khush đã đi tiên phong trong việc tạo ra các giống lúa với khả năng kháng nhiều loại sâu bệnh, thời gian sinh trưởng ngắn và cho năng suất cao như IR36, IR64... Trong đó, IR64 và các thế hệ con cháu đã được trồng rộng rãi tại nhiều quốc gia như Philippines, Indonesia, Bangladesh, Ấn Độ… còn IR36 thì được phổ biến tại các vùng thường xuyên bị sâu bệnh tấn công ở đồng bằng sông Cửu Long, Việt Nam nhờ nỗ lực quan trọng của GS. Võ Tòng Xuân. IR36, IR64 hiện là những giống lúa phổ biến nhất tại khu vực nhiệt đới châu Á, giúp giảm chi phí sản xuất và gia tăng sản lượng, hạn chế việc sử dụng thuốc trừ sâu, góp phẩn thúc đẩy tính bền vững của nông nghiệp trên toàn cầu.

Giải đặc biệt VinFuture 2023 dành cho “Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới” vinh danh GS. Daniel Joshua Drucker (Canada), GS. Joel Francis Habener (Mỹ), GS. Jens Juul Holst (Đan Mạch) và PGS. Svetlana Mojsov (Mỹ) với công trình tiên phong Khám phá vai trò của các peptide giống glucagon 1 (GLP-1), là nền tảng cho các phương pháp điều trị bệnh tiểu đường và béo phì hiệu quả và thúc đẩy các liệu pháp điều trị mới đối với các bệnh thoái hóa thần kinh.

Giải đặc biệt VinFuture 2023 dành cho “Nhà khoa học nữ” thuộc về GS. Susan Solomon (Mỹ) cho đóng góp quan trọng trong việc “Khám phá cơ chế gây suy giảm tầng ozone ở Nam Cực”, góp phần thúc đẩy Nghị định thư Montreal, một nỗ lực quan trọng giúp giảm lượng lớn phát thải khí nhà kính trên toàn cầu.

Solomon đã thu thập những bằng chứng tin cậy về lỗ thủng tầng ozone đặc biệt lớn gây ra bởi chất chlorofuorocabons (CFC), tạo nền tảng thúc đẩy và dẫn đến sự ra đời của Nghị định thư Montreal. Đây là một trong những hiệp định quốc tế thành công nhất trong việc giải quyết vấn đề môi trường toàn cầu, giúp đạt được sự đồng thuận trên toàn thế giới để loại bỏ dần các chất gây hại cho tầng ozone như CFC..

Giải thưởng chính (VinFuture Grand Prize) thuộc về 4 nhà khoa học: GS. Martin Andrew Green (Australia), GS. Stanley Whittingham (Mỹ), GS. Rachid Yazami (Ma-rốc), GS. Akira Yoshino (Nhật Bản) với phát minh đột phá kiến tạo nền tảng bền vững cho năng lượng xanh thông qua việc sản xuất bằng pin mặt trời và lưu trữ bằng pin Lithium-ion.

Đây là các công trình đột phá chung sức tạo nên cuộc cách mạng về năng lượng xanh bền vững cho thế giới hiện tại. GS. Martin Green cùng nhóm nghiên cứu với công nghệ Bộ phát thụ động và Tiếp điểm phía sau (pin mặt trời PERC) đã phát triển và thúc đẩy hiệu suất chuyển đổi năng lượng từ 15% lên 25%, đồng thời đạt được hiệu quả ở cả những khu vực có điều kiện ánh sáng không thuận lợi. Kể từ khi được sản xuất đại trà vào năm 2012, pin mặt trời PERC đã chiếm tới 60% thị phần thị trường pin mặt trời trên toàn thế giới.

Trong khi đó, việc lưu trữ bằng pin Lithium-ion đã mở rộng phạm vi sử dụng năng lượng đến mọi khu vực địa lý ở mọi thời điểm, giúp người dân thuộc tất cả tầng lớp xã hội đều có thể tiếp cận năng lượng xanh và bền vững... Công trình do các nhà khoa học xuất sắc: GS. Stanley Whittingham, GS. Rachid Yazami, GS. Akira Yoshino và GS. John Goodenough (đã mất) nghiên cứu phát triển. Lễ trao giải cũng tri ân cố Giáo sư Goodenough - nhà khoa học tiên phong với phát minh giúp pin Lithium-ion lần đầu tiên có thể được sạc lại, tác động tích cực lên hiệu quả sử dụng và tiết kiệm tài nguyên

Phát biểu tại buổi lễ, chủ nhân các giải thưởng bày tỏ xúc động và vinh dự được nhận giải thưởng quý giá này; cho rằng, Giải thưởng VinFuture là ý tưởng thực sự tốt đẹp, với thông điệp mạnh mẽ, thể hiện tầm nhìn và sự hào phóng của sáng lập viên cũng như đất nước Việt Nam với mong muốn có được một thế giới tốt đẹp hơn, hệ sinh thái bền vững hơn, giúp tăng cường sức khỏe cho thế hệ con cháu tương lai; giải thưởng đã và sẽ thúc đẩy và truyền cảm hứng cho các thế hệ nhà khoa học.

Lễ trao giải VinFuture 2023 có sự góp mặt của những nghệ sĩ nổi tiếng từng đạt nhiều giải thưởng danh giá trong nước và quốc tế về âm nhạc: Nghệ sĩ Katy Perry, nhạc trưởng Đồng Quang Vinh và dàn nhạc dân tộc Sức sống mới kết hợp cùng nghệ sĩ cello Phan Đỗ Phúc, NSƯT đàn bầu Lệ Giang... trong phần biểu diễn nghệ thuật.

Với sự thành công của mùa giải lần thứ ba, Giải thưởng Khoa học Công nghệ thường niên toàn cầu VinFuture tiếp tục khẳng định uy tín với cộng đồng khoa học quốc tế. Quỹ VinFuture tự hào được tiếp tục sứ mệnh phụng sự nhân loại và truyền cảm hứng cho công cuộc đổi mới nền khoa học công nghệ Việt, góp phần hướng tới một tương lai thịnh vượng, công bằng và bền vững cho mọi người trên toàn thế giới.